Từ bao đời nay “lễ chùa” đã thành một nét đẹp văn hóa, dấu ấn đậm chất tâm linh của bao người Việt Nam ta. Mọi người tìm đến đây với lòng cầu mong may mắn, bình an và cũng coi đây là đức tin giúp họ vượt qua khó khăn trong cuộc sống.
Ở Việt Nam, đi chùa đầu năm đã trở thành một nét đẹp văn hóa truyền thống, tạo nên bức tranh đa sắc trong nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc. Tại nhiều địa phương, ngay sau thời khắc Giao thừa, người dân đã đi lễ chùa đầu năm xin lộc. Theo tín ngưỡng của người Việt, vào lễ chùa đêm Giao thừa để cầu phúc, cầu may, xin Phật, Thần phù hộ độ trì cho bản thân và cho gia đình. Với nhiều bạn trẻ, đi lễ đầu xuân không chỉ để cầu nguyện những điều tốt đẹp cho gia đình, người thân, bạn bè mà còn là dịp để thưởng lãm cảnh đẹp, nét thanh tịnh chốn linh thiêng trong tiết xuân.
Tuy nhiên, bên cạnh những người đến chùa lễ Phật, hành thiện tích đức, giữ được nét văn hóa thanh lịch khi đến cửa thiền thì cũng còn không ít người làm những điều trái giáo lý nhà Phật, làm mai một bản sắc văn hóa, gây mất mỹ quan hay giảm giá trị văn hóa đích thực khi đi chùa lễ Phật. Ngay từ sau phút giao thừa, bắt đầu một năm mới, chùa chiền mọi nơi không khi nào vắng khách lễ Phật cầu may.

(Cô gái trẻ mặc quần sooc quá ngắn và cô bạn mặc chiếc phần bó phản cảm.)
Hòa vào dòng người hành lễ, chứng kiến cảnh người ta thi nhau khấn vái, tấu sớ, cố gắng để át tiếng của nhau, mong Phật chứng giám, phù độ,… mới thấy “văn hóa đi chùa” có vẻ chưa được phổ cập rộng rãi. Có lẽ vì thế mà quan niệm đi lễ chùa mỗi người mỗi khác. Người người chen lấn, xô đẩy cùng mâm lễ trên tay. Thật không khó để bắt gặp hình ảnh cô gái trẻ mặc vãy ngắn cũn cỡn, cười cười nói nói bên cạnh những người đang trang nghiêm khấn vái, rồi có những cô hồn nhiên bước qua mặt người đang làm lễ để xông đến xí phần, nhờ bà vãi già khấn thay cho mình,… Cả chuyện người ta nháo nhác tìm lễ vật bị thất lạc trên bàn thờ Phật,… Còn đủ thứ chuyện bi hài, đáng trách đâu đó vẫn diễn ra tại chốn cửa Phật tôn nghiêm.

(Chùa Lôi Âm – Quảng Ninh)
Đi chùa đầu năm là lễ hội tâm linh được dân gian hóa. Tuy nhiên, chính con người với hành vi không chuẩn mực đã làm hoen ố và mất đi phần nào mục đích, ý nghĩa nhân văn của việc đi lễ chùa đầu năm. Nhiều người đặt ra câu hỏi: Phải chăng một bộ phận người Việt do thiếu hiểu biết về tín ngưỡng nói chung, về đạo Phật nói riêng, đang làm méo mó, biến dạng các lễ hội gắn với chùa chiền?
Có thể nói, chùa là một ngôi trường dạy về đạo Phật, là nơi truyền bá tư tưởng của đức Phật. Do vậy, đến cửa chùa là phải tâm lành, ý thiện. Không phải cứ chen lấn, xô đẩy, dâng cúng hoành tráng để “vua biết mặt, chúa biết tên” là thực hiện được ước nguyện. Và đến chùa không thể xin được sự bình an, hạnh phúc nếu chúng ta không biết rõ giá trị cuộc sống, hay hành xử không theo hiến pháp, pháp luật, đúng đạo lý làm người. Muốn làm giàu nhanh mà bất chính, muốn hưởng thụ mà không lao động – triết lý nhà Phật không phổ độ chúng sinh cho những người như vậy.
Hiểu và trân trọng các giá trị văn hóa của việc đi chùa lễ Phật sẽ góp phần nâng cao văn hóa, giá trị của các lễ hội gắn với chùa chiền. Nhất là trong giai đoạn hiện nay, khi chúng ta bội thực với đủ các lễ hội, với những điều phản cảm, bát nháo đi kèm đã gây ấn tượng xấu trong xã hội suốt một thời gian dài. Cần gìn giữ và thanh lọc để đi lễ chùa trở thành một nét văn hóa đẹp trong đời sống tâm linh.
Thúy Hường